Gitaar Stemmen Tips

Je gitaar stemmen is één van de belangrijkste dan wel de allerbelangrijkste voorbereiding voor elke gitarist. Als muzikant kun je alleen maar hard weglopen of noodgedwongen met kromme tenen blijven staan, als je een gitarist hoort spelen op een valse gitaar. Voor mede bandleden in je band is het frustrerend. En voor iemand die naar je luistert kan het een grote afknapper zijn. En dan maakt het niet uit of je gitaar onzuiver gestemd is tijdens een optreden of bij je thuis op de bank. Vals is vals en dat klinkt gewoon niet lekker. Zelfs iemand die absoluut niet muzikaal ontwikkeld is zal zeggen ‘Ik vind het niet zo mooi’, ondanks dat ze wellicht niet meteen kunnen herkennen dat het de gitaar is die niet goed gestemd is. Maar het is met name belangrijk voor jezelf om je gitaar te stemmen en ook om je gehoor te ontwikkelen zodat je dit zelf goed kunt. Als gitarist is er niets erger dan om voor een publiek een lied te beginnen op een valse gitaar. Zeker als je op dat moment ook nog eens een hoofdrol hebt en daardoor niet meteen kunt stoppen om je gitaar te gaan stemmen. Kortom: je gitaar stemmen doe je altijd voordat je gaat gitaarspelen. En omdat het zo belangrijk is, zal dit artikel een aantal tips geven voor het zuiver stemmen van je gitaar!

Je gitaar stemmen met een stemapparaat of tuner

Er zijn een aantal manieren om je gitaar te stemmen. Allereerst is er het stemapparaat. Dit is de eenvoudigste manier maar niet per definitie de beste manier. Er zijn verschillende soorten stemapparaten, vaak met gecombineerde functionaliteiten. De drie verschillende soorten zijn:

 

1. Een stemapparaat met een input waar je de kabel van je elektrische gitaar op aansluit.

2. Een stemapparaat met een ingebouwde microfoon die de tonen van je gitaar oppikt.

3. Een stemapparaat dat je op de kop van de gitaar klemt en die de trillingen van de body van je gitaar meet.

 

In basis werken alle drie soorten stemapparaten voor de gitarist eigenlijk hetzelfde, waarbij alleen de waarneming van het geluid anders gebeurt (microfoon, signaal, trillingen). Door middel van (gekleurde) ledlampjes of middels een wijzer (led of mechanisch) geeft het stemapparaat aan of een snaar te hoog of te laag is gestemd. Zie de afbeeldingen van de schermen van twee verschillende stemapparaten hieronder.

Als de wijzer of het ledlampje (vaak in een groene kleur) in het midden staat voor de toon waarop je de snaar gestemd wilt hebben, dan is de snaar zuiver gestemd. Bij elke snaar die je speelt en laat horen zal het apparaat de naam van de stemming laten zien en of deze zuiver of juist te hoog of te laag gestemd is.

 

 

Je gitaar stemmen met je oren

Je oren bedriegen je nooit. Mits je ze een beetje muzikaal ontwikkeld hebt natuurlijk 😉 Goed ontwikkelde oren horen meteen of een gitaar zuiver of vals gestemd is. Af en toe is dat heel vervelend als je bijvoorbeeld naar de zoveelste talentenjacht kijkt op de televisie. Of het kan heel vervelend zijn als je voor de zoveelste keer je G snaar niet zuiver lijkt te krijgen (zie hierover onderaan het artikel meer). Maar als muzikant en gitarist wegen de voordelen absoluut op tegen de nadelen. Het is namelijk gemakkelijk om zonder veel hulpmiddelen je gitaar te kunnen stemmen en te herkennen wanneer dat nodig is!

 

Voordat je je gitaar kunt stemmen heb je een referentie nodig (tenzij je een absoluut gehoor hebt, wat zeer zeldzaam is). Dat wil zeggen dat je een toon moet horen van een fluitje, een ouderwetse stemvork, een ander gestemd instrument of ironisch genoeg gegenereerd door een stemapparaat. Deze toon kun je vervolgens als referentie gebruiken voor het stemmen van je gitaar. Je fluit of speelt bijvoorbeeld een E en speelt daarna de E snaar op je gitaar om deze daarna te stemmen zodat deze exact hetzelfde klinkt. Daarna kun je de andere snaren van je gitaar gaan stemmen, met wederom een andere instrument of de zojuist goed gestemde E snaar als referentie.

 

Het stemmen van de gitaar op je oren vergt oefening. Je stemt de snaren door een open snaar aan te slaan samen met een andere snaar die je indruk op de toonhoogte waarop je wilt stemmen. Wil je bijvoorbeeld de A snaar stemmen, dan speel je de A snaar samen met de E snaar die je op de vijfde toets indruk (zodat je een A toon speelt op je gestemde E snaar). Wat er nu gebeurt is dat je twee keer een A toon hoort (of een ‘bijna’ A toon als je snaar niet zuiver is gestemd). De twee snaren produceren allebei een bepaalde frequentie (bepaald aantal trillingen in de lucht). Als het aantal trillingen dat de ene snaar produceert precies gelijk is aan het aantal trillingen van de andere snaar dan hoor je een zuiver unisono geluid. Maar, staat één snaar iets anders gestemd, dan hoor je een vreemde trilling. Als je het probeert te visualiseren in een sinusvorm (golfbeweging), dan zie twee trillingen met een andere golflengte die samen een soort van storend ritme en niet samenhangende beweging maken. Dit klink als een ‘wringend’ en onprettig geluid. Door vervolgens aan de stemschroef te draaien (van de onzuivere A snaar), dan hoor je dit wringende geluid erger of minder erg worden. Op het moment dat beide snaren een A laten horen dan zal het mooi en natuurlijk klinken. Tijdens het draaien aan je stemschroef merk je dat het ‘oplost’ of ‘in elkaar valt’. Dit klinkt wellicht een beetje vaag, maar probeer het maar eens. Als je dit oefent dan train je je oren en hersenen om beter te luisteren en tonen te herkennen. Het is een kwestie van oefenen en een goede training voor je als gitarist en muzikant.

De 10 belangrijkste tips voor het stemmen van je gitaar

1. Zorg dat je snaren goed vastzitten. Duh…natuurlijk denk je. Echter er zijn heel veel, vaak beginnende, gitaristen die niet goed weten hoe ze een snaar moeten vervangen. Het vergt enige behendigheid en ervaring om een gitaarsnaar goed vast te zetten. Bij gewone stemschroeven waar je de snaar omheen draait is het van belang om met name de hoge e en de B snaar goed vast te klemmen onder een andere snaar zodat ze niet meer kunnen bewegen. Een andere manier is om ze tweemaal door het gaatje te doen om zo als het ware een knoop te leggen. Vervolgens draai je de snaar netjes helemaal op de stemschroef zonder de spanning op de snaar te verliezen (je blijft aan de snaar trekken). En aan het eind trek je nog eens flink aan de snaar om de laatste speling eruit te krijgen. Dan pas ga je stemmen.

 

2. Zorg dat je snaar is uitgewerkt. Dit is eigenlijk alleen van toepassing op nylon snaren. Nieuwe nylon gitaarsnaren die werken nog. Dat wil zeggen, ze rekken een aantal dagen (soms wel een week; afhankelijk van de snaar) op en verliezen daarmee langzaam spanning. Een gitaar met nieuwe nylon snaren kun je dus het beste elke dag even snel stemmen, net zolang totdat alle rek eruit is en de snaren zuiver blijven.

 

3. Zorg dat je altijd stemt van omlaag naar omhoog. Je zorgt dus dat je begint met een stemming die lager is dan de gewenste toonhoogte en draait de snaar vervolgens strakker om de toonhoogte omhoog te krijgen. Dit helpt te voorkomen dat je snaar ontstemt (omlaag) tijdens het spelen. Door het bespelen, bewegen en benden van de snaren zullen deze alleen maar strakker willen gaan zitten. Als je van beneden naar boven stemt dat is de snaar tijdens het stemmen voortdurend onder maximale spanning en is de kans dus kleiner dat deze ontstemt!

 

4. Begeef je in een rustige omgeving. Als je de gitaar met behulp van je oren stemt dan is omgevingsgeluid funest. Ook als je middels een stemapparaat met een microfoon stemt, maar dat spreekt voor zich. Zelfs als je op een andere manier stemt is het van belang dat je daarna even in alle stilte goed kunt luisteren of je gitaar zuiver is. Het lampje op je stemapparaat mag wellicht aangeven dat je gitaar gestemd is, maar je oor zegt vaak iets anders. Die kleine stemapparaatjes zijn heel handig om je gitaar voor 98% zuiver te krijgen, maar helemaal zuiver lukt lang niet altijd. Daarvoor heb je toch een beter en duurder stemapparaat voor nodig (zoals een 19 inch versie van Boss of ander merk; die zijn wel nauwkeurig). Overigens heb je op een podium geen keuze en moet je vaak snel stemmen met een stemapparaat en daar blind op vertrouwen. De 98% is dan vaak genoeg of gezien de situatie het hoogst haalbare (wat ook weer voor een duurdere grote tuner pleit).

 

5. Wees voorzichtig met je gitaar en de omgeving. Ga niet gooien en smijten met je gitaar en behandel hem met liefde en respect. De meeste gitaren zijn daarvoor ook te kostbaar, maar het voorkomt ook dat je gitaar vals gaat klinken. Let vooral op dat je je gitaar niet aan al te grote temperatuurschommelingen blootstelt. Bijna alle gitaren zijn nog steeds gemaakt van hout. En inderdaad, hout “werkt”. Bij temperatuurschommelingen zal je gitaar vals gaan klinken doordat het hout kan krimpen of uitzetten (ook al is het beperkt door de halspen).

6. Als je stemt of controleert op je gehoor is het van belang om altijd de stemming van een snaar te vergelijken met meerdere referentiepunten. Als je D snaar vals klinkt t.o.v. je A snaar, kan het ook zijn dat je A snaar vals is t.o.v. een zuivere D snaar. In dit voorbeeld is het dus belangrijk om de D snaar dus niet alleen met de A snaar te vergelijken, maar ook met de G snaar. Anders bestaat het risico dat je aan het draaien bent en zuivere snaren weer onzuiver maakt (met alle gevolgen van dien).

 

7. Het stemmen van een gitaar met een zwevende tremolo kan lastig zijn als je niet weet hoe je dat het beste kunt doen. Sowieso is het bij elke tremolo belangrijk om deze even flink naar voren en naar achteren te bewegen om de rek zoveel mogelijk uit de snaren te halen. Vlak voordat je de gitaar stemt is het van belang om de tremolo even flink omlaag te duwen om hem daarna in de neutrale stand te laten rusten. Dit is om dezelfde reden als het ‘van omlaag naar omhoog stemmen’, zoals bij tip nummer drie is uitgelegd. Bij een whammy-bar is het handig om eerst met de lage E snaar te beginnen. Als deze gestemd is dan ga je in omgekeerde volgorde de andere snaren doen (dus hoge e, B, G, D, A) om dit vervolgens net zo lang te herhalen totdat de gitaar gestemd is. Het vervelende met een zwevende tremolo is dat de tremolo niet vast staat en langzaam naar voren komt op het moment dat je de snaren strakker draait. Je trekt als het ware met de snaren steeds harder aan de veren die de tegendruk aan de achterkant van de tremolo geven. Om je gitaar zo snel mogelijk gestemd te krijgen is het handig om de E snaren bij het stemmen iets hoger te stemmen (kwart tot halve toon hoger richting een F). Nadat je de andere snaren hebt gestemd is de tremolo een stukje naar voren gekomen en zul je zien dat de E snaren weer te laag staan gestemd. Als je alles een aantal keren hebt herhaald en alle snaren goed gestemd zijn, dan druk je de tremolo nog een keertje even naar beneden en controleer je na het loslaten nogmaals de stemming voor letterlijk de laatste finetuning.

 

8. Stem je gitaar door je toonknop (tenzij je volledig akoestisch speelt) volledig dicht te draaien (alle hoge tonen eruit) en door de snaren niet al te hard aan te slaan (of te plukken) precies boven de 12e fret. Dit voorkomt dat verkeerde boventonen gaan meeklinken. Verkeerd wil zeggen, die boventonen die verschillen van de grondtoon. Door het aanslaan boven de 12e fret is je toon zo puur mogelijk. Sla de snaren ook niet te hard aan. Als je dat doet, dan zullen deze vlak na de aanslag namelijk iets hoger klinken en daarna weer afvlakken. Daarom is het van belang om een snaar gematigd te spelen en daarnaast elke snaar daarna hetzelfde aan te slaan.

 

9. Nadat je de gitaar gestemd hebt controleer je of deze zuiver is. Trek desnoods nog eens één voor één aan de snaren en speel een stukje. Maak veel bends en gebruik je tremolo beide kanten op. Zitten je snaren goed en heb je een goed afgestelde gitaar, dan behoort je gitaar zuiver te blijven. Speel vervolgens een aantal akkoorden op verschillende posities op de hals om te luisteren of alles klinkt zoals het moet klinken.

 

10. Als je samen met andere muzikanten speelt is het van belang om na het stemmen even te controleren of iedereen hetzelfde gestemd staat. Zorg vooral dat je dit afstemt met andere gitaristen of basgitaristen. Iedereen heeft waarschijnlijk een ander stemapparaat en stemt ook weer net iets anders. Niet elk stemapparaat is exact hetzelfde geijkt. En als de ene gitarist harder aan de snaren trekt dan de ander, dan kan dit ook een verschillende stemming opleveren. Normaal gesproken is dit niet zo’n probleem. Maar ga je de studio in, dan kan het absoluut van belang zijn.

De G blijft na het stemmen van mijn gitaar vals klinken!

De mythe van de valse G snaar. Elke gitarist heeft er last van. Nadat je de gitaar gestemd hebt speel je een C akkoord of een Am en hoort dat je G snaar nog steeds vals klinkt. Je blijft draaien en pakt je stemapparaat nog eens. Of je stemt de snaar op je oren totdat het C akkoord goed klinkt. En als je het C akkoord goed klinkend hebt en vervolgens andere akkoorden speelt, dan klinken die weer niet goed. Het is een bekende nachtmerrie voor veel gitaristen.

 

De verklaring heeft te maken met het feit dat we in de westerse muziek een octaaf hebben verdeeld in twaalf verschillende noten. Het zou een heel (lang en technisch) artikel op zichzelf zijn om dit uit te leggen. En dit artikel is al meer dan lang genoeg… Maar in een notendop: De G snaar is bij open akkoorden (dus bij de eerst drie tot vier frets) vaak de grote of kleine terts binnen het akkoord. Onze westerse verdeling in 12 exacte noten (die qua aantal trillingen per seconde allemaal 5.946% van elkaar verschillen) maakt het mogelijk om in elke toonsoort te spelen zonder je gitaar elke keer weer opnieuw te hoeven stemmen. Echter, deze evenredige verdeling heeft tot gevolg dat de G snaar als terts binnen een akkoord een klein procent afwijkt van de natuurkundige en natuurlijke ‘pure’ terts. Het heeft dus niets te maken met je gitaar, je snaren of je aanslag, maar is een natuurkundig te verklaren verschijnsel. Hoe los je het op? Niet 🙂 Speel verschillende akkoorden in verschillende posities en vertrouw op je gehoor en je stemapparaat. Helemaal zal deze frustratie vrees ik toch nooit verdwijnen.

De allerbelangrijkste les voor het gitaar stemmen!

Zoals al eerder gezegd: De allerbelangrijkste les is dat je altijd je gitaar stemt voordat je gitaar gaat spelen. Niets is vervelender dan een valse gitaar! En het tegenovergestelde is ook waar: er is niets mooier dan een goed gestemde gitaar! Veel speelplezier met het gitaar stemmen!!!