Gitaristen die geen toonladders kennen

Veel beginnende gitaristen zien op tegen het leren van toonladders omdat ze denken dat het moeilijk is en met name omdat ze denken dat ze toonladders niet echt nodig hebben. Met name de autodidactische gitarist, die zichzelf alles aanleert, reageert vaak nogal sceptisch ten opzichte van toonladders. Is dat terecht? Heb je kennis van toonladders nodig om gitaar te leren spelen? En wat zijn de eigenlijk de redenen om toonladders te leren? Bestaan er überhaupt gitaristen die geen toonladders kennen?

Toonladders zijn de basis van alle melodieën. En ze zijn meestal ook de basis voor het improviseren en soleren op je gitaar. Gitaristen die toonladders beheersen spelen vaak veel beter en kunnen ook veel meer op hun gitaar. Het is als het leren van een nieuwe taal. Als je eenmaal de basis door hebt dan is het een kwestie van ervaring op doen door veel gitaar te spelen. Er zijn vijf redenen waarom het voor een gitarist belangrijk is om toonladders te leren en te begrijpen.

1. Je leert je gitaarhals kennen

Door toonladders te oefenen leer je de verschillende posities op je hals kennen. Je weet welke noten waar op de hals te vinden zijn. En je zult daarmee ook begrijpen op welke plekken je toonladders op je hals kunt spelen. Dit gebeurt normaal gesproken door het onthouden van patronen, waarbij je als gitarist eigenlijk een denkbeeldige tekening op je gitaarhals projecteert met de halsposities van noten die binnen een bepaalde toonsoort vallen. Dit lijkt moeilijk, maar dat is het niet. Veel gitaarleraren en boeken maken het veel complexer dan dat het is. Het is namelijk zo, dat je aan een aantal patronen voldoende hebt om vrijwel alle toonsoorten te kunt spelen. Het is vaak een kwestie van simpelweg hetzelfde patroon op een andere fret te laten beginnen. De patronen helpen je in elk geval om je gitaar te leren kennen en te weten waar je binnen een bepaalde toonsoort kunt spelen! En je zult daardoor ook veel gemakkelijker tonen op je hals kunnen vinden.

2. Je gaat er sneller en nauwkeuriger gitaar door spelen

Door toonladders te oefenen leg je de basis voor improvisatie en soleren. De anatomie van een gitaarhals, met zes snaren die allemaal anders gestemd zijn, dwingt je bijna om alle vingers te gebruiken. Het oefenen van de verschillende toonladders zal je helpen om de linker en rechterhand coordinatie beter te krijgen. Je zult sneller gaan spelen en ook nauwkeuriger, wat je met name bij het solo spel terug zult zien komen.

3. Je leert de basis voor gitaar akkoorden

Toonladders zijn de basis voor akkoorden. Je leert begrijpen uit welke noten een majeur, mineur, verminderd of bijvoorbeeld een sus akkoord bestaan. Ook zal het je helpen om te begrijpen hoe akkoorden zich ten opzicht van elkaar verhouden en wanneer je welke akkoorden kunt gebruiken in je spel. Met name in de Jazz muziek is de kennis rondom toonladders en akkoorden een bron van inspiratie die tijdens het spelen en met name improviseren wordt ingezet.

4. Je traint je muzikale gehoor

Door de verschillende toonladders te leren en te oefenen train je je muzikale gehoor. Je zult anders naar muziek en je instrument gaan luisteren. Je zult toonladders en toonsoorten leren herkennen. Elke toonsoort en elk akkoord heeft zo zijn eigen karakteristieken. Zo klinkt, om bij de basis te blijven, een majeur akkoord ‘vrolijk’ en een mineur akkoord ‘droevig’. Je oren trainen is ook zeer belangrijk voor het leren soleren en met name improviseren. Als je improviseert tijdens het gitaar spelen kun je terugvallen op de eerder genoemde patronen op je hals, maar daarmee krijg je nog geen mooie pakkende of inspirerende melodie. Luister naar andere melodieën en speel deze eens na op je gitaar. Dit kan het naspelen zijn van een melodie of solo in een bekend nummer, maar ook een melodie in je hoofd zijn. De grootste uitdaging die de meeste gitaristen hebben tijdens het improviseren, is het ter plekke verzinnen van een mooie melodie. En in de gitaarwereld zie je daar veel verschillen in. Vergelijk eens, wat betreft live improvisatie, een gitarist als Joe Satriani met bijvoorbeeld Al DiMeola of Steve Lukather. Sommige gitaristen spelen noot voor noot de plaat na (ingestudeerd) en andere gitaristen spelen juist weer elke solo anders. Een uniek voorbeeld is de te vroeg overleden Frank Zappa, die volgens mij live nooit een nummer hetzelfde heeft gespeeld. De gitaar was voor hem een verlengstuk van de de muziek en met name de teksten in zijn muziek. Absoluut uniek!

5. Je leer improviseren op je gitaar

Middels toonladders leg je de basis voor improvisatie. Het geeft je de mogelijkheid om bij elke band of elk nummer je gitaar te pakken en mee te spelen. Je zult meteen horen welke noten je wel of niet kunt spelen en je krijgt gevoel voor de akkoorden-schema’s. Je ziet vaker beroemde gitaristen meedoen met andere band of andere gitaristen. Vaak gebeurt dit spontaan en meestal is er ook niet gerepeteerd. Toch wordt er samen gespeeld en goed gespeeld! De basis die dit mogelijk maakt zijn de toonladders en toonsoorten die elke grote gitarist zich eigen heeft gemaakt!

Het is een illusie om te denken dat je als gitarist zonder toonladders heel goed kunt worden. Natuurlijk kun je gitaar leren spelen en akkoorden uit je hoofd leren. En daarmee kun je heel leuk gitaar leren spelen. Maar zodra je wil leren om met name goed te improviseren, soleren en wellicht te componeren, dan zijn de toonladders voor jou! Begin met majeur en mineur en daarna de verminderde en vermeerderde toonladders en akkoorden. Verdiep je ook eens in toonsoorten en hele enge namen als Mixolydian, Dorian, Aeolian, Phrygian of Lydian. Het klinkt moeilijker dan dat het is. En pas dan ga je gitaristen als een Steve Vai (en zijn leermeester Frank Zappa) begrijpen. Ook leg je de basis voor elke muzieksoort en muziekstijl! Leer om de toonladders op verschillende posities te spelen, met alle vingers en zo goed mogelijk. Daardoor zul je heel snel vooruit gaan als gitarist!

Maar om nu op de vraag terug te komen: “bestaan er goede gitaristen die geen toonladders kennen?”. Het antwoord durf ik redelijk stellig te geven: ‘Nee’. Elke goede gitarist begrijpt en kent toonladders. De meesten bewust en bij naam, een enkeling zonder dat ze het kunnen benoemen. Al DiMeola heeft in een interview ooit gezegd: “…Je moet toonladders leren, geen twijfel over mogelijk. En als je het hebt geleerd kun je alles spelen wat je maar wilt…”. Genoeg reden om er meteen mee te beginnen lijkt me. En  bovendien zul je merken dat het ook erg leuk is!